اعتبارات اسنادی چیست؟ / صفر تا صد اعتبارات اسنادی

اعتبار اسنادی مانند یک قرارداد محکم برای معاملات استفاده می‌شود. این اعتبار نگرانی‌های طرفین معامله از بابت عدم پرداخت وجه یا دریافت کالای نامرغوب را از بین می‌برد. به‌واسطه این قرارداد، هر یک از طرفین باید به تعهدات خود عمل کنند. اعتبارات اسنادی انواع مختلفی دارند که قبل از معامله با طرف خارجی، توصیه می‌کنیم که حتماً درباره آن اطلاعات کافی به دست‌آورید. ما در این مقاله می‌خواهیم درباره اینکه اعتبارات اسنادی چیست، انواع آنها و نکات مربوط به این اعتبارات صحبت کنیم.

اعتبارات اسنادی چیست؟

اعتبارات اسنادی یا LC که مخفف عبارت لاتین (Letter of Credit) است، به یکی از ابزار‌های پرداخت در دنیای تجارت گفته می‌شود. این اسناد را بانک در اختیار صادرکننده‌ها می‌گذارد و به آن‌ها اطمینان می‌دهد که در صورت ارائه اسناد قابل‌قبول، مبلغ معامله به حساب طرفین واریز خواهد شد؛ اعتبارات اسنادی را می‌توان نوعی تعهد بانکی دانست که به خریدار و فروشنده داده می‌شود. بانک طی این تعهدات تضمین می‌کند که خریدار در موعد موقر نسبت به پرداخت وجه معامله اقدام کند و فروشنده نیز تمام مدارک لازم را ارائه دهد.

اعتبارات اسنادی را در واقع می‌توان به‌عنوان یکی از رایج‌ترین روش‌های پرداختی در عرصه بین‌المللی به‌شمار آورد که بانک‌ها از آن به‌عنوان تکنیکی برای انتقال وجه استفاده می‌کنند. در واقع زمانی که 2 بازرگان از کشور‌های مختلف معامله‌ای را با هم انجام می‌دهند، باید از صحت معامله مطمئن باشند که در اینجا اعتبار اسنادی به کار آن‌ها می‌آید؛ بر اساس اعتبارات اسنادی، زمانی که خریدار نتواند اقدام به پرداخت وجه کند، بانک موظف است تا مابقی وجه خرید را به‌طور کامل بپردازد. بانک‌ها تا زمانی که تأییدیه‌ای مبنی بر حمل کالا‌های خریداری‌شده دریافت نکنند، نسبت به پرداخت وجه اقدام نخواهد کرد. این اعتبارات در اغلب موارد در معاملات بین‌المللی به کار می‌آیند.

بیشتر بدانید: ضمانت نامه بانکی چیست؟ / ویژگی،‌ انوع و شرایط دریافت 1403

انواع اعتبار اسنادی چیست؟

اعتبار اسنادی انواع مختلفی دارد که باید با آن‌ها آشنا شوید. انواع این اعتبارات عبارت هستند از:

اعتبار اسنادی وارداتی و صادراتی

از این اعتبار به‌عنوان یک مکانیزم برای پرداخت در تجارت جهانی استفاده می‌شود. بر اساس این اعتبار، هر 2 طرف معامله مطمئن می‌شوند که معامله بدون نقص انجام خواهد شد.

این اعتبار بر اساس موقعیت طرفین معامله تعریف می‌شود:

اعتبار اسنادی وارداتی

به اعتباری که خریدار در کشور خود، برای فروشنده در کشوری دیگر گشایش می‌کند، ال سی وارداتی می‌گویند. بانک خریدار طی این قرارداد تضمین می‌کند که در صورتی که فروشنده مدارک قابل‌قبولی را ارائه دهد، مبلغ معامله برای او پرداخت خواهد شد. از جمله این اسناد می‌توان به بارنامه، صورتحساب تجاری یا گواهی بازرسی اشاره کرد.

اعتبار اسنادی صادراتی

ال سی صادراتی مشابه ال سی وارداتی است، اما فروشنده به آن اعتبار صادراتی می‌گوید. به‌واسطه این اعتبار اسنادی، فروشنده از بانک خود اقدام به دریافت اعتبار اسنادی گشایش‌شده از طرف خریدار خواهد کرد. او بعد از اینکه کالا را بفرستد و مدارک مورد نیاز را ارائه دهد، امکان دریافت وجه معامله را دارد؛ خریدار به‌واسطه این اعتبار مطمئن می‌شود که کالا را سر موعد مقرر و با کیفیت لازم دریافت می‌کند و فروشنده هیچ حقی (در صورت عدم ارائه مدارک لازم) جهت درخواست وجه ندارد.

بیشتر بخوانید: اعتبارسنجی استفاده از خدمات بانکی چیست؟

اعتبار اسنادی قابل برگشت Revocable L/C

اعتبارات اسنادی قابل برگشت نوع خاصی از ال سی هستند که در آن خریدار یا بانک گشایش‌کننده می‌تواند بدون اطلاع قبلی فروشنده اقدام به لغو اعتبار یا تغییر شرایط آن کند. از آنجا که فروشنده در این نوع ال سی اعتمادی به دریافت وجه ندارد، افراد زیادی از آن استفاده نمی‌کنند؛ ال سی قابل برگشت انعطاف‌پذیری بالایی برای خریدار دارد.

اعتبار اسنادی غیر قابل برگشت Irrevocable L/C

از جمله متداول‌ترین و قابل اعتمادترین انواع ال سی در دنیای تجارت می‌توان به اعتبار اسنادی غیر قابل برگشت اشاره کرد. بانک گشایش‌کننده در این اعتبار موظف است تا در صورت ارائه مدارک لازم از طرف فروشنده، نسبت به پرداخت وجه معامله برای او اقدام کند. بانک یا خریدار در صورت عدم موافقت فروشنده امکان لغو یا تغییر شرایط این اعتبار را ندارند. این نوع اعتبار ریسک عدم پرداخت وجه را به حداقل می‌رساند.

اعتبار اسنادی قابل انتقال Tranferable L/C

ذینفع به‌واسطه اعتبار اسنادی قابل انتقال می‌تواند تمام یا بخشی از آن را به شخص ثالث انتقال دهد. در واقع ذینفع اولیه این امکان را خواهد داشت تا بخشی از تعهد پرداخت را به فردی دیگر مانند تولیدکننده کالا که در زنجیره تأمین نقش دارد، منتقل کند.

اعتبار غیر قابل انتقال Untransferable L/C

خریدارانی که می‌خواهند ریسک معامله را به حداقل برسانند و روی آن کنترل بیشتری داشته باشند، امکان استفاده از اعتبار غیر قابل انتقال را دارند که به‌عنوان ابزاری ساده و ایمن برای پرداخت در تجارت بین‌الملل شناخته می‌شود. در این نوع اعتبار، شخص ذینفع نمی‌تواند نسبت به انتقال کل یا بخشی از تعهد پرداخت به شخص ثالث اقدام کند؛ در اعتبار غیر قابل انتقال، خریدار کنترل بیشتری روی معامله دارد. در ال سی غیر قابل انتقال، فرآیند پرداخت شفاف است و ریسک کلاهبرداری نیز به حداقل می‌رسد.

بیشتر بدانید: ضمانت نامه بانکی چیست؟ / ویژگی،‌ انوع و شرایط دریافت 1403

اعتبار اسنادی تأیید‌شده Confirmed L/C

شما می‌توانید از اعتبار اسنادی تأیید‌شده به‌عنوان ابزاری برای کاهش ریسک معامله و افزایش اطمینان در تجارت بین‌الملل استفاده کنید. اگر فروشنده نسبت به اعتبار بانک خریدار مطمئن نباشد یا به آن اطمینان کافی نکند، امکان درخواست ال سی تأییدشده را دارد؛ بانک گشایش‌کننده اعتبار در این ال سی علاوه‌بر اینکه خود تعهد پرداخت را تأیید می‌کند، از بانک معتبر دیگری هم می‌خواهد که نسبت به تأیید تعهد پرداخت اقدام کند. در اینجا بانک دوم نقش تضمین‌کننده را بازی خواهد کرد تا در صورتی که بانک اول توانایی پرداخت را نداشت، خود متعهد به پرداخت شود.

اعتبار تأیید نشده Unconfirmed L/C

در اعتبار اسنادی تأیید نشده، فقط بانک گشایش‌کننده اعتبار متعهد به پرداخت می‌شود. در واقع در این نوع ال سی، هیچ بانک دیگری نسبت به پرداخت متعهد نمی‌شود. ریسک این اعتبار اسنادی بالاست، اما گزینه‌ای اقتصادی‌تر برای طرفین معامله است. اگر نسبت به انتخاب اعتبار تأییدشده یا تأییدنشده شک دارد، به فاکتور‌های مهمی از جمله میزان اعتماد خود به طرف معامله، اهمیت معامله و وضعیت اقتصادی کشور‌ها توجه کنید.

اعتبار اسنادی نسیه یا مدت‌دار Usance L/C

در این نوع اعتبار، وجه بلافاصله برای فروشنده پرداخت نمی‌شود؛ در واقع فروشنده باید تا موعد مقرری که در اعتبار ذکر می‌شود، برای دریافت وجه منتظر بماند. به عبارت دیگر می‌توان گفت که در اعتبار اسنادی نسیه یا مدت‌دار، فروشنده مهلتی به خریدار می‌دهد تا بهای کالا را بپردازد. از این نوع ال سی معمولاً در کشور‌هایی استفاده می‌شود که ارز کمتری دارند.

اعتبار اسنادی پشت به پشت یا اتکایی Back to Back L/C

در اعتبار اسنادی پشت به پشت یا اتکایی، ذینفع یک اعتبار اولیه را گشایش می‌کند و به‌واسطه آن نسبت به گشایش اعتباری دیگر به نفع یک تامین‌کننده اقدام خواهد کرد. اعتبار پشت به پشت ماهیت یک زنجیره را دارد که در آن یک اعتبار به اعتباری دیگر متصل است.

بیشتر بخوانید: سامانه استعلام تسهیلات بانک مرکزی در سال 1403

اعتبار دیداری At Sight L/C

بانک در اعتبار دیداری موظف است تا بعد از اینکه فروشنده اسناد کامل را ارائه داد، وجه را به حساب او واریز کند. فروشنده به‌واسطه این اعتبار، بعد از ارسال محصول و ارائه اسناد، امکان دریافت وجه را دارد. اگر به‌عنوان فروشنده قصد کاهش ریسک و پرداخت سریع را دارید، اعتبار دیداری به کارتان می‌آید.

اعتبار اسنادی گردان Revolving L/C

اگر درگیر معاملات طولانی‌مدت و تکراری با طرف دیگر معامله هستید، اعتبار اسنادی گردان به کارتان می‌آید. در ال سی گردان، بعد از هر بار استفاده ذینفع، همان مبلغ دوباره در حساب بانک شارژ می‌شود. در واقع به‌واسطه این ال سی دیگر لازم نیست که حساب دیگری افتتاح کنید و این اعتبار مانند یک خط اعتباری برای تجارت‌های تکراری قابل استفاده است.

اعتبار ماده قرمز Red Clause L/C

فروشنده با استفاده از اعتبار ماده قرمز می‌تواند بخشی از مبلغ معامله را قبل از ارسال کالا به‌عنوان پیش‌پرداخت دریافت کند. در مواقعی که فروشنده می‌خواهد با تأمین مالی بابت تولید یا تهیه کالا نسبت به ارسال کالا اقدام کند، اعتبار ماده قرمز به کار می‌آید. به این دلیل نام Red Clause L/C به اعتبار ماده قرمز نام‌گذاری‌شده است، چون بانک گشایش‌کننده اعتبار در گذشته با استفاده از جوهر قرمز، شرط پرداخت پیش‌پرداخت را برای فروشنده قید می‌کرد تا اهمیت آن را نشان دهد.

مراحل گشایش اعتبار اسنادی چگونه است؟

برای گشایش اعتبار اسنادی باید چندین مرحله را پشت سر بگذارید که در این جدول آن‌ها را بررسی می‌کنیم:

مدارک موردنیاز برای گشایش اعتبار اسنادی چه هستند؟

برای اینکه بتوانید فرآیند گشایش اعتبار اسنادی را به‌خوبی پشت سر بگذارید، باید برخی مدارک را ارائه دهید که از جمله آن‌ها عبارت هستند از:

• فرم تکمیل‌شده تقاضای گشایش اعتبار
• تعهدنامه نوسانات نرخ ارز
• تعهدنامه ورود
• ترخیص و گواهی ترخیصیه
• بیمه‌نامه باربری
• پروفرما اینویس ممهور توسط وزارت بازرگانی هنگام ثبت سفارش
• فرم ثبت سفارش کالا مهر‌شده و شماره‌شده توسط وزارت بازرگانی
• فرم ارائه تسهیلات برای گشایش اعتبار اسنادی صادراتی

بیشتر بدانید: صفر تا صد استعلام بدهی بانکی 1403 + آموزش استعلام

مزیت‌های اعتبارات اسنادی چیست؟

• فروشنده مطمئن می‌شود که بعد از ارسال کالا و ارائه مدارک، وجه معامله را به‌طور کامل از بانک کارگزار یا تأییدکننده دریافت می‌کند.
• با استفاده از ال سی، امکان کنترل تاریخ حمل و تحویل نهایی کالا وجود دارد.
• اعتبار اسنادی تضمین می‌کند که وجه فقط زمان فک مالکیت و بعد از انتقال به فروشنده پرداخت می‌شود.
• با استفاده از اعتبارات اسنادی، بانک به‌جای فروشنده نسبت به پرداخت بها در معامله‌ها متعهد می‌شود.

هزینه‌های اعتبارات اسنادی چقدر است؟

قبل از استفاده از اعتبار، باید نسبت به هزینه‌های استفاده از اعتبارات اسنادی اطلاعات کاملی داشته باشید. این هزینه‌ها شامل این موارد می‌شوند:

• هزینه پیش پرداخت اعتبار اسنادی
• مبلغ کارمزد گشایش اعتبار
• هزینه کارمزد فروش ارز

برخی هزینه‌های جانبی نیز وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به هزینه حمل‌و‌نقل و هزینه‌های قانونی مثل هزینه تنزیل سند اشاره کرد.

در صورت افزایش اعتبار، هزینه‌های مربوط به آن نیز بالا می‌رود.

بیشتر بخوانید: صفر تا صد چک صیادی 1403 / از استعلام تا نحوه ثبت چک

سؤالات متداول درباره اعتبارات اسنادی

تاجران سؤالات مختلفی درباره اعتبارات اسنادی می‌پرسند که از جمله آن‌ها عبارت هستند از:

طرفین اعتبارات اسنادی چه کسانی هستند و چه وظایفی را بر عهده دارند؟

برای اینکه اعتبارات اسنادی به‌وجود بیایند و بتوان از آن‌ها در بازار‌های بین‌المللی استفاده کرد، باید طرفین ذینفعی حضور داشته باشند. هر یک از این طرفین نیز باید بر اساس قوانین اتاق بازرگانی اقدام کنند.

آیا اعتبار ال سی قابل برگشت است؟

روش‌های مختلفی برای دریافت اعتبار اسنادی وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به اعتبار اسنادی قابل برگشت اشاره کرد. طبق این اعتبار، بانک گشایش‌کننده امکان تغییر شرایط یا لغو اعتبار را دارد؛ بنابراین در پاسخ این سؤال باید بگوییم که بله، تحت شرایطی قابل برگشت است.

متقاضی در اعتبار اسنادی کیست و چه نقشی دارد؟

متقاضی شخصی حقیقی یا حقوقی است که از بانک مشخصی درخواست گشایش می‌کند. بانک نیز بعد از دریافت درخواست و بررسی شرایط متقاضی، حسابی برای او باز خواهد کرد. حالا متقاضی می‌تواند نسبت به ارسال پول برای فروشنده از طریق این حساب اقدام کند.

بانک گشایش‌کننده اسناد چه بانکی است و چطور این کار را انجام می‌دهد؟

بانک گشایش‌کننده در واقع بانکی است که به درخواست متقاضی یا به دستور ارگان‌های دولتی نسبت به گشایش حساب اقدام می‌کند. این حساب باید بر اساس دستورالعمل‌های بین‌المللی باز شود. بانک نیز باید بر اساس قوانین و در صورت انجام تعهدات، مبلغی را برای فروشنده با این حساب واریز کند تا در صورتی که فروشنده به تعهدات خود عمل نکرد، بانک بتواند مبلغ را نزد خود نگه دارد.

بانک کارگزار چیست و چه نقشی در گشایش اعتبار اسنادی دارد؟

بانک کارگزار در اغلب موارد در کشور فروشنده قرار دارد و به‌واسطه بانک گشایش‌کننده انتخاب می‌شود. بانک کارگزار نسبت به بررسی اطلاعات فروشنده اقدام می‌کند و با دریافت استعلام از بانک اصلی، نسبت به پرداخت وجه برای فروشنده اقدام خواهد کرد؛‌ در صورتی که بانک اصلی اجازه پرداخت را به بانک کارگزار ندهد، این بانک فقط اقدام به مبادله اسناد می‌کند؛ بانک کارگزار را در واقع می‌توان رابطی بین بانک اصلی و فروشنده دانست که اسناد و مدارک مربوط به فروشنده، خریدار و حساب اعتبار اسنادی را بررسی می‌کند.

بانک تضمین‌کننده اعتبار اسنادی چیست و چه نقشی دارد؟

در زمان انجام معاملات بین‌المللی و گشایش حساب اعتبار اسنادی ممکن است یک بانک با نام بانک تضمین‌کننده هم وجود داشته باشد که بانک کارگزار و اعتبار خریدار را بررسی و اعتبارسنجی می‌کند. بانک تضمین‌کننده بعد از تأیید آن‌ها، اقدام به پرداخت وجه برای فروشنده خواهد کرد.

شرایط و مقررات اعتبارات اسنادی یعنی چه؟

به مجموعه شرایط و مقررات وضع‌شده بین خریدار و فروشنده، شرایط و مقررات اعتبارات اسنادی می‌گویند که هر یک از طرفین معامله باید آن‌ها را بپذیرند. از جمله این شرایط و مقررات می‌توان به تعیین دقیق مشخصات کالای فروخته‌شده یا مبلغ و سررسید اعتبار اشاره کرد.

مقرر در اعتبارات اسنادی یعنی چه و چه کاربردی دارد؟

برای هر معامله اسنادی وجود دارد که امکان انجام معامله بدون آن‌ها وجود ندارد. برخی از این اسناد توسط فروشنده و برخی دیگر توسط خریدار ارائه می‌شوند. تا زمانی که این اسناد ارائه نشدند، پولی منتقل نمی‌شود؛ خریدار و فروشنده موظف هستند که اسناد مربوطه را نزد بانک اصلی، بانک کارگزار یا بانک تضمین‌کننده قرار دهند. از جمله این استاد می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• بارنامه
• سیاهه تجاری
• گواهی مبداء ساخت
• سیاهه حمل
• گواهی بازرسی بین‌المللی اسناد پرداخت
• قرارداد

هر یک از این اسناد طی مراحلی خاص موردبررسی قرار می‌گیرند و در صورتی که تأیید نشوند، کالا برای انتقال به مرحله بعد نمی‌رود.

ریسک‌های درخواست‌دهنده اعتبارنامه چه هستند؟

برخی ریسک‌ها برای درخواست‌دهنده اعتبارنامه وجود دارد که نباید آن‌ها را از قلم انداخت:

• عدم تحویل کالا‌ها
• تحویل ناقص
• تحویل کالای نامرغوب
• تحویل زود یا دیرهنگام
• خرابی کالا در حین انتقال
• مشکلات مربوط به مبادلات ارزی
• مشکل در بانک صادرکننده یا دریافت‌کننده
• دزدیده‌شدن

منفعت بانک‌ها در استفاده از اعتبارات اسنادی چیست؟

بانک‌ها به‌منظور ارائه خدمات به خریدار و فروشنده کارمزدی را دریافت می‌کنند. آن‌ها تعهدی هم در برابر کالا‌های تقلبی یا بی‌کیفیت ندارند و فقط به‌صورت تئوری اقدام به بررسی اسناد کالا خواهند کرد. در واقع بانک‌ها با ارائه خدمات و دریافت کارمزد، سود خود را از معاملات بین‌المللی بین خریدار و فروشنده به دست می‌آورند؛ اگر هر یک از طرفین معامله یعنی خریدار یا فروشنده نسبت به عدم پرداخت کارمزد بانک اقدام کند، بانک می‌تواند کارمزد خود را از کالای مبادله‌شده دریافت کند.

سود دولت‌ها در استفاده از اعتبارات اسنادی چیست؟

دولت‌ها از طریق نظارت بر ورود و خروج ارز و کالا از کشور، به‌واسطه مالیات‌ها سود خود را از انجام معاملات بین خریدار و فروشنده به دست می‌آورند.

اعتبارات اسنادی، راهی مطمئن برای معاملات بین‌المللی

با علم بر اینکه اعتبارات اسنادی چیست، اکنون می‌دانید که این اعتبارات خیال فروشنده و خریدار را از بابت انجام معاملات بین‌المللی راحت می‌کنند. در واقع خریدار با این اعتبار مطمئن می‌شود که کالا به دست او می‌رسد و فروشنده نیز مطمئن خواهد بود که مبلغ به حساب وی واریز خواهد شد. علاوه‌بر فروشنده و خریدار، بانک‌ها و دولت‌ها نیز از طریق این اعتبارات به‌نحوی سود به دست می‌آورند.